ظروف یکبار مصرف = قاتلان خاموش

وقتی تشنه می‌شویم و به آب سردکنی می‌رسیم، با ولع عجیبی لیوان یک‌بار مصرف حاضر و آماده را از جایگاه مخصوص آن برداشته، آن‌را پر کرده و خود را سیرآب می‌کنیم. وقتی گرسنه می‌شویم و امکان دسترسی به بشقاب و قاشق و دیگر وسایل غذاخوردن نیست، به خوردن غذا در ظروف یک‌بار مصرف راضی شده و لذت هم می‌بریم! اما در شرایطی که به نظر می‌رسد استفاده از ظروف و لیوان‌های یک‌بار مصرف به امری اجتناب‌ناپذیر در کشورمان تبدیل شده است، می‌توان این سوال را مطرح کرد که استفاده از این ظروف چقدر می‌توان برای سلامتی انسان ضرر دارد؟  

به ادامه مطلب توجه شود:

در این باره علیرضا خاکی‌فیروز - مدیر امور پژوهشی سلولزی و بسته‌بندی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران - در گفت‌وگو با ایسنا، به وجود 3 هزار واحد مجاز و غیرمجاز تولید ظروف یک‌بار مصرف در کشور اشاره می‌کند: " کارهای تحقیقاتی درباره مضرات استفاده از ظروف یک‌بار مصرف به ویژه روی دو نوع ظرف پلی استایرن و PVC انجام شده است. به این دو نوع ظرف، مواد شیمیایی زیادی مانند پایدارکننده‌ها، روان‌کننده‌ها، نرم‌کننده‌ها، رنگ‌دانه‌ها، پرکننده‌ها، مواد ضدالکتریسیته، مواد مات‌کننده اضافه می‌کنند که کلیه این مواد برای سلامتی انسان مضر هستند." وی وجود منومر آزاد در ظروف‌ یک‌بار مصرف نوع PVC را عامل خطرناکی برای سلامتی انسان‌ می‌داند: "مونومر در واقع یک واحد ساختار پلیمر و مولکول اولیه پلیمر است. همچنین در ظروف PVC وینیل کلراید که سمی بودن آن برای انسان به اثبات رسیده است، وجود دارد. ضمن این‌که مولکول اولیه پلی استایرن، استایرن است که دارای حلقه آروماتیک بوده و این حلقه‌ برای سلامتی انسان فوق‌العاده خطرناک است و در جهان نیز سرطان‌زا بودن آن به اثبات رسیده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد ظروف یک‌بار مصرف از نوع PVC و پلی‌استایرن باید از چرخه بسته‌بندی مواد غذایی حذف شوند." خاکی‌فیروز سرایت مواد سمی از ظروف یک‌بار مصرف به بدن انسان را محتمل می‌داند: " این مواد به مرور زمان در بدن جمع می‌شوند و بارها شده که می‌شنویم فردی به ظاهر سالم بوده، اما در عرض یک ماه از پا در آمده است که دلیل اصلی آن نیز می‌تواند گذشتن میزان این مواد در بدن انسان از سطح مجاز باشد." وی همچنین درباره علائم تشخیص این ظروف توضیح می‌دهد: "پشت ظروف‌ پلی استایرن علامت PS حک شده که این علامت برای ظروف PVC نیز همان علامت PVC است. هر دو نوع ظرف شفاف هستند. ظروف پلی‌استایرن خش‌پذیر نیست و PVC هم اگر به آن نرم‌کننده نزنند، خش‌پذیر نیست؛ ضمن‌ این‌که هر دو کاملا شکننده هستند. به PVC نیز اگر مواد نرم‌کننده نزنند، شکننده نخواهد بود. همچنین اگر ظروف PVC گرم شوند، در صورت تماس با فلزات به آن‌ها می‌چسبند. هنگامی که ظرف نوع PVC را در مقابل شعله آتش نگه می‌داریم، با شعله زرد می‌سوزد، اما وقتی که شعله را دور می‌کنیم به واسطه این‌که ظروف PVC دارای کلر هستند، به سرعت آتش خاموش می‌شود. در عوض پلی‌استایرن در هنگام سوختن با شعله دوده می‌کند." او درباره موارد مصرف ظروف یک‌بار مصرف PVC و پلی‌استایرن می‌گوید: "ظروف پلی‌استایرن در لیوان‌های آب، کارد، چنگال، قاشق و ظروف غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال در چلوکبابی‌ها ظروفی که به صورت فوم هستند، نوعی پلی‌استایرن هستند که به آن‌ها گاز هگزان می‌زنند. این گاز در دمای 160 درجه آزاد می‌شود و دمای غذای داخل ظرف نیز چون 200 درجه است، بنابراین این گاز به همراه غذا به بدن انسان منتقل می‌شود." گفتنی است که گاز هگزان عوارضی مانند سر درد را به همراه دارد. مدیر امور پژوهشی سلولزی و بسته‌بندی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران درباره ظروف‌ یک‌بار مصرف PVC در بسته‌بندی مواد غذایی نیز توضیحاتی می‌دهد: " ظروف‌ یک‌بار مصرف PVC در بسته‌بندی مواد غذایی مانند گوشت مرغ و ماهی و بسته‌بندی کپسول‌های دارویی، آدامس و باتری به کار می‌روند. بسته‌بندی با این نوع ظروف در مورد مواد خشک زیان چندانی ندارد، اما برای مواد غذایی مرطوب امکان مهاجرت مونومر آزاد به داخل مواد غذایی و سپس بدن بسیار محتمل است." اما خاکی‌فیروز به نکته جالبی نیز اشاره می‌کند: " ضرر ظروف یک‌بار مصرف پلی‌استایرن در هنگام مصرف مواد نوشیدنی اسیدی و چرب مانند نوشابه و کاکائو بسیار بیشتر از مصرف چای داغ است. در شرایطی که هنوز ضرر انواع دیگر ظروف یک‌بار مصرف مانند پلی‌اتیلن و پلی‌پروپلین به اثبات نرسیده است، در مورد ویژگی‌های آن‌ها می‌توان گفت که هر دوی این نوع ظروف مات بوده و به ترتیب علامت‌های PE و PP پشت آن‌ها حک شده است؛ شکننده نبوده و با شعله آبی و زرد می‌سوزند و در هنگام سوختن چکه هم می‌کنند." وی در ادامه درباره دلیل اصلی تولید این مواد در کشور علی‌رغم زیان‌بار بودن مصرف آن‌ها توضیح می‌دهد: " به این دلیل که استاندارد ظروف یک‌بار مصرف اجباری نیست، واحدهای تولیدی می‌توانند بدون مجوز به تولید اقدام کنند. در این زمینه باید تقاضای اجباری شدن استاندارد ظروف یک‌بار مصرف به موسسه ارایه شود تا در این مورد تصمیم‌گیری شود، اما متاسفانه تاکنون هیچ تقاضایی نشده است. همچنین لزوم همکاری میان موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت در زمینه استفاده از ظروف یک‌بار مصرف کاملا حس می‌شود." وی با بیان این‌که استفاده از ظروف یک‌بار مصرف شیشه‌ای و کاغذی بهتر از دیگر انواع آن‌هاست، تصریح می‌کند که در دنیا استفاده از ظروف پلی‌استایرن و PVC منسوخ شده و باید از رده خارج شوند.